Cредняя школа № 66 г. Гомеля

Мэта ўрока:  пазнаёміць вучняў з жыццём і творчасцю Максіма Багдановіча, з гісторыяй напісання верша “Слуцкія ткачыхі”, дапамагчы вучням адчуць захапленне майстэрствам аўтара, які здолеў стварыць клаcічныя вобразы слуцкіх ткачых, роднай беларускай старонкі і яе сімвала васілька; працягваць развіваць уменне аналізаваць паэтычны тэкст; выхоўваць эстэтычны густ вучняў, павагу да творцаў нацыянальнага мастацтва. Даць паняцце пра сімвал.

Апераджальныя заданні вучням да ўрока:

1 група. Успомніць вершы М.Багдановіча, якія раней вывучалі. Правесці апытванне вучняў і настаўнікаў “Славутасці Беларусі”.

2 група. Работа з энцыклапедычнымі даведнікамі. Паведамленне “Гісторыя напісання верша “Слуцкія паясы”

3 група. Тэматычнае паведамленне “Дарогамі Максіма Багдановіча”

Эпіграф:

Добра быць коласам, але шчасліў той, каму давялося быць васільком. Бо нашто каласы, калі няма васількоў?

Максім Багдановіч

Ход урока

1. I. Арганізацыйны момант

II. Праверка дамашняга задання

1. Гутарка пра сем цудаў Беларусі.

--У антычную эпоху апавяданні пра Сем цудаў свету былі надта папулярнымі і ўключалі ў сябе апісанні самых грандыёзных, самых дасканалых  пабудоў і помнікаў.  Кожны чалавек у сваім жыцці чуў або цікавіўся пра  сусветна вядомыя сем  цудаў свету. Назавіце іх. Гэта:

-егіпецкія піраміды;

--вісячыя сады Семіраміды;

--статуя Зеўса Алімпійскага;

--маўзалей у Галікарнасе;

--храм Артэміды Эфескай;

--Фароскі маяк;

--Калос Радоскі.

--Мы жывём у краіне, якая мае свае традыцыі, звычаі, ёсць і ў нас свае славутасці. Што б вы аднеслі да 7 цудаў Беларусі?

1. Аналіз апытвання вучняў і настаўнікаў школы па тэме “Славутасці Беларусі”.

ПРЭЗЕНТАЦЫЯ №1 (Цуды Беларусі)

-- 28 верасня “Народная газета” падвяла вынікі галасавання па праекце “Сем цудаў Беларусі”.     Сем аб’ектаў, што занялі першыя радкі ў галасаванні чытачоў, нездарма апынуліся на  гэтых ганаровых месцах. Калі казаць пра кожны з цудаў, нельга не ўжыць словы “ўнікальны”, “самы”, “адзіны”. Зрэшты мяркуйце самі.

--Белавежская пушча;

--возера Нарач;

--Брэсцкая крэпасць;

--Мірскі замак;

--Сафійскі сабор;

--Бернардзінскі касцёл у Будславе;

--Бабруйская крэпасць.

III.  Тлумачэнне новага матэрыялу

1. Мэтавызначэнне

- -У фінал праекта “Сем цудаў Беларусі” ўвайшлі  і слуцкія паясы. Як звязана наша гутарка пра славутасці  Беларусі з тэмай урока?

Максім Багдановіч. Верш “Слуцкія ткачыхі”

Трэба ведаць: 1) ______________________________________________________;

2)_______________________________________________________;

3) гісторыю напісання верша___________________________;

4) паняцце пра сімвал як адзін з відаў паэтычнага  іншасказання.

Трэба ўмець: 1) чытаць  __________________________________________________;

2) знаходзіць ________________________________________________;

3) вызначаць сэнсавыя часткі верша;

4) вызначаць вершаваны_______________________________________.

1. 2. Аналіз вершаў, вывучаных у папярэдніх класах.

--Якая агульная тэма вершаў “Зімой” і “Маёвая песня”?

--Вызначце тэму верша “Вадзянік”

--Якімі чалавечымі якасцямі валодаў Максім Багдановіч, мяркуючы па яго вершах?

1. Тэматычнае паведамленне “Дарогамі Максіма Багдановіча”

–Усе, хто асабіста ведаў М. Багдановіча, успаміналі яго як надта прыгожага чалавека: “Высокі юнак з правільнымі рысамі твару, з хвалістай прычоскай буйных каштанавых валасоў, з адухоўленымі вачымі, якія то здаваліся цёмна-блакітнымі, то загараліся карычневымі іскаркамі, і тады станавіліся карымі, задуменнымі”.      І кажуць, што ніводзін з дайшоўшых да нас фотаздымкаў нават блізка не перадае абаяльнасці гэтага чалавека.

Ён пражыў усяго 25 гадоў, але плёну гэтага жыцця, кароткага і яркага, як бліскавіца, суджана тое даўгалецце, якім лёс надзяляе ўсё сапраўды таленавітае на зямлі.

ПРЭЗЕНТАЦЫЯ №2

(выступленне 2 вучняў)

4.Віктарына

ПРЭЗЕНТАЦЫЯ №3

1. Месца нараджэння                                         л) «Музыка»

2. З якім рускім пісьменнікам

сябраваў бацька паэта?                                     і) Марцін Кухта

3. Першае апублікаванае апавяданне                у) М. Горкі

4. Назва зборніка                                                я) “Вянок”

5. Каму прысвечаны зборнік?                             н) Ялта

6. У чыёй друкарні выйшаў зборнік?                  в) С.Палуян

7. Дзе памёр паэт?                                            М) Мінск

--Адказ Мулявін

--Што вы ведаеце пра Уладзіміра  Георгіевіча Мулявіна?

--Што звязвае народнага артыста Беларусі і верш Максіма Багдановіча “Слуцкія ткачыхі”?

5.Хвілінка адпачынку. (Праслухоўванне песні)

--Верш “Слуцкія ткачыхі”—лепшы ўзор песеннай лірыкі М.Багдановіча, таму ён стаў любімай народнай песняй.

-- Якія пачуцці выклікала  ў вас песня? Чаму?

6. Чытанне верша вучнем

--Якім настроем прасякнуты верш?

7. Паведамленне “Гісторыя слуцкіх паясоў”

У сярэдзіне 18 стагоддзя ў Слуцку была заснавана фабрыка па вытворчасці паясоў — «персіярня». Называлі яе так таму, што на ёй працавалі персы і туркі, спецыяльна прывезеныя, каб наладзіць гэтую справу. Беларускія майстры пачалі ў працэсе работы выкарыстоўваць свае нацыянальныя беларускія матывы. Такім чынам, паясы набылі беларускія народныя рысы.

На фабрыцы працавала больш за сто чалавек, у асноўным мужчыны, але былі і дзяўчаты, прыгонныя Радзівілаў. Выраб паясоў быў настолькі складаны, што яны і тады каштавалі многа грошай, іх маглі купіць толькі багатыя людзі. Усяго паясоў выраблялася каля двухсот штук у год. Ткаўся пояс з шаўковых, срэбраных і залатых нітак.

Пасля ткацкага станка пояс клалі пад спецыяльны каток, пад якім ён рабіўся як бы літы з адзінага сплаву. На канцы пояса вышывалася, што ён зроблены ў Слуцку.

8.Аналіз верша.

--Якія мастацкія вобразы, мяркуючы па назве, можна лічыць галоўнымі? (Вобразы слуцкіх ткачых.)

-- Вызначце тэму і ідэю верша. (Тэма—роздум паэта над лёсам і сутнасцю мастацтва; Ідэя—любоў да сваёй радзімы)

-- Падзяліце верш у адпаведнасці са зместам на часткі.

9. Работа з табліцай.

--Якія думкі-ідэі нясе ў сабе верш?

а) аўтар заклікае ганарыцца працай слуцкіх ткачых, якія стваралі знакамітыя ва ўсім свеце вырабы;

б) Максім Багдановіч паказвае, што прыгажосць лепш ствараць не па чужым узоры, а па сваім, родным, такім, якога прагне душа;

в) у вершы асуджаецца прымус, а чужому мастацтву проціпастаўляецца сваё;

г) ідэя верша — гуманізм адносін паэта да слуцкіх ткачых, шанаванне іх працы;

д) Максім Багдановіч імкнуўся выхаваць у чытача павагу да нацыянальнага  адметнага беларускага мастацтва і да яго таленавітых творцаў.

1)  Падумайце, у чым выяўляецца тут майстэрства паэта, які змог так сцісла і адначасова поўна перадаць прывабнасць роднага краю для звычайных простых жанчын. Якія, істотныя або другарадныя, дэталі беларускага краявіду адабраў Максім Багдановіч? Якія тропы выкарыстаў? Прывядзіце прыклады ўвасабленняў, параўнанняў, эпітэтаў. Ці не зашмат іх у тэксце, а можа, наадварот, малавата і таму пейзажны малюнак атрымаўся такім сціплым, някідкім? (Паэт выбраў толькі самыя істотныя дэталі, тыповыя праявы беларускага краявіду — неба, поле са збожжам і васількамі, рэчку, бор. Кожны тутэйшы чалавек бачыць іх з нараджэння. Увасабленні «смяецца поле», «расцвіла вясна», параўнанне «срэбрам ззяюць», эпітэты «ў яснай далі», «халодным срэбрам» ужыты якраз дарэчы, іх не многа і не мала. А пейзаж і павінен быць някідкім, бо насамрэч беларуская прырода такая, нават выраз «між гор ліючайся ракі» выдае трохі квяцістым, не характэрным для Беларусі, дзе ёсць хутчэй узгоркі, чым горы.)

2)  Вернемся цяпер да вобраза слуцкіх ткачых. Перачытайце першую страфу верша, патлумачце, як вы разумееце другі радок верша: «У панскі двор дзеля красы». Можа, гэта дзяўчаты такія прыгожыя, што яны самі і ёсць краса? (Наўрад, бо красой стануць «залатыя паясы», якія яны саткуць.)

3)  Азначэнне «залатыя» тут трэба разумець у прамым сэнсе (дзяўчаты золатам ткуць) ці ў пераносным як эпітэт? (Хутчэй за ўсё ў пераносным, хаця не выключаецца і прамы сэнс слова.)

4)    Перачытайце апошнія тры радкі верша і паспрабуйце сфармуляваць тыя думкі-ідэі, якія нясеў сабе верш.

--А ці мы ўмеем цаніць сваё, роднае? А што або хто перашкаджае?

--Сапраўды, не ўсе мы і не заўсёды ўмеем цаніць, любіць, берагчы ўсё роднае, беларускае. А Максім Багдановіч гэта ўмеў. Родны край для яго быў крыніцай з жывой вадой, якая давала яму сілы жыць і тварыць.

10. Работа з эпіграфам да ўрока.

Добра быць коласам, але шчасліў той, каму давялося быць васільком. Бо нашто каласы, калі няма васількоў? (Максім Багдановіч)

IV.Вынікі ўрока

V. Дамашняе заданне

1) Стар.107, скласці партэтуру чытання верша.

2) Вуснае паведамленне “ Што для вас можа служыць сімвалам Радзімы?”